Month: September 2022

Many people have tried 1 to put downgiving upto give upputting down smoking at some point in their lives, and these days many of us 2 had attemptedare attemptingattemptedattempt to stop taking 3 another otherthe otherothers substance which is not cigarettes, but which 4 canis able tomightshould be killing the same number of people 5 thatassothan tobacco, or even more. I am talking about sugar.

When I went to the doctor five years ago, he told me that sugar 6 willwouldwasshall kill me one day if I didn’t avoid 7 eatingeatto eatto eating it. My only chance of long-term survival, said the doctor, was 8 cutting outputting outsetting downcutting down all sugar from my diet. Before that day, I 9 have never triedwas never tryingdon’t triedhad never tried to quit anything; 10 howeversoalthougheven though , I didn’t think it would be too difficult. “I have achieved difficult things in my life, much more difficult than that,” I thought. It wasn’t true.

I didn’t know how difficult it was to stop smoking, or drinking alcohol, because I 11 had never beenwas neverwasn’t ever addicted to anything, but when I stopped eating sugar, I realised that sugar is a very powerful drug. I think it 12 would have beenhad beenmust be easier if I had been addicted to nicotine, for example, instead of sugar. The first few weeks or months I 13 used to dreamwas dreamingused to dreaming that I was eating chocolate or cakes, and then I woke up in the morning and my body was crying for sugar.

It’s been 3 months now, and I 14 atehave eatenhave been eating very, very little sugar in that time; only the added sugar that food manufacturers put in some of their processed products, like bread, tinned tomato, etc. I am very happy because I don’t crave sweet things any more, and I  feel 15 muchverymany healthier and energetic than a few months ago.

Խմբային աշխատանք

Կարդալ նյութը և առաձնացնել 3 կարևոր կետերը։

Այս դասընթացի ընթացքում ծանաթացանք հաղորդակցման դասակարգումներին որոնք շատ տարբեր են, ինչը պայմանավորված է դրա գործառույթների և ձևերի բազմազանությամբ։

Հաղորդակցումը դասակարգվում է.

1. միջանձնայինի. երկու անձանց միջև դեմ առ դեմ իրականացվող հաղորդակցում
2. խմբայինի. 3 անձից մինչև 20-30 անձանց միջև հաղորդակցում
3. զանգվածայինի. այս դեպքում ընդգրկված են մարդկանց մեծաթիվ խմբեր
   Այն իրականացվում է հիմնականում տեղեկատվության տարածման հատուկ միջոցներով՝ տպագրություն, հեռուստատեսություն, ռադիո։

Հաղորդակցման ևս մեկ տեսակ է տեղեկատվության փոխանցումը որի հիմնական տեսակն է․

1. խոսքայինի, որի հիմնական միջոցներն են.
    բանավոր խոսք,
    գրավոր խոսք։

2․Հաղորդակցումը տեղի է ունենում կողմերի պաշտոնական դիրքի առնչությամբ և դասկարգվում է․
 Ուղղահայացի,
 հորիզոնականի։

Ուղղահայացայինը իրականացվում է ձեռնարկության պաշտոնական սանդուխքով. վարընթաց և վերընթաց ուղղություններով։ Երկրորդը՝ հավասար պաշտոնական դիրք ունեցող անձանց միջև։

3․Հաղորդակցման մեկ տեսակ է ոչ խոսքայինի, որի հիմնական միջոցներն են.

Մարդիկ ցանկացած պահի խոսում են ոչ միայն լեզվով, այլև ժեստերի
լեզվով:

Ժեստեր –Ձեռքի, գլխի, մարմնի շարժումներ են (ֆրանսերեն`ժեստգործողություն): Որքան էլ տարբերվեն կուլտուրաները։

Կինեսիկա – Հունարեն` շարժում: Դրանք այլ մարդու տեսողությամբ ընկալվող շարժումներ են, որոնք հաղորդակցության մեջ կատարում են արտահայտիչ շարժումները, որոնք դրսևորվում են դիրքերում, ժեստերում, դիմախաղում /միմիկա/, քայլվածքում, հայացքում։

Պրոսոդիկա – Շեշտադրում և արտալեզվաբանություն. Սա ընդհանուր
անվանումն է. Նշանակում է խոսքի այնպիսի ինտոնացիա, որը ներառում է
արագությունը, բարձրությունը, խոսակցական տոնի բարձրությունը, ձայնի
տեմբրը, շեշտադրման ուժը:

Տակեստիկա /հպումային/- Հաղորդակցման միջոցներին են դասվում դինամիկ այնպիսի հպումները, ինչպիսիք են՝ ձեռքսեղմումները, ափահարումները, համբույրները:

Պրոքսեմիկա – Շփման ընթացքում մարդիկ միմյանց նկատմամբ որոշակի դիրք են ընդունում:

Կան նախատեսված նորմայաին հեռավորություներ ըստ դիրքի ՝
 ինտիմ հեռավորություն /0-45 սմ/ -շատ մոտիկ մարդկանց հաղորդակցություն
 անհատական /54-120 սմ/ – հաղորդակցություն ծանոթ մարդկանց հետ
 սոցիալական /120-400 սմ/-նախընտրելի և անծանոթ մարդկանց հետ և
պաշտոնական հաղորդակցությունների ժամանակ
 հասարակական /400-750 սմ/- տարբեր լսարանների առաջ ելույթների
ժամանակ:

ԹԵՄԱ 5

Ջերմոցային էֆեկտ, մարդու տնտեսական գործունեությամբ պայմանավորված՝ մթնոլորտում ջերմոցային գազերի խառնուրդների  կոնցենտրացիայի  աճի հետևանքով Երկրի կլիմայի աստիճան, տաքացում։ Այդ գազերը  բաց են թողնում արեգակնային  ճառագայթումը և խոչընդոտում Երկրի մակերևույթից ջերմային երկարալիք ճառագայթումը։ Կլանվելով մթնոլորտում՝ վերջինիս մի մասը նորից անդրադառնում է հետ՝ Երկրի մակերևույթ, և առաջացնում ջերմոցային էֆեկտ։ Ջերմոցային գազերով հագեցած մթնոլորտը ծառայում է որպես ջերմոցի տանիք։ Ջերմոցային գազերի հիմնական աղբյուրը այրվող հանածո վառելանյութերն  են՝ ածուխը, նավթը, բնական գազը (որոնց տարեկան ծախսը ներկայումս կազմում է ավելի քան 9 միլիարդ տոննա), այրվող կենսազանգվածը, ստորերկրյա հանքարդյունաբերության արտանետած գազերը։

Օզոնային շերտ, օզոնից կազմված շերտ, որ գտնվում է վերնոլորտում , մթնոլորտի  20–30 կմ (առավելագույն խտությունը՝ 22-25 կմ սահմաններում) բարձրություններում և որտեղ գտնվում է ամբողջ մթնոլորտային օզոնի  մոտ 90%-ը։

1․Կարդա՛ ավանդությունը և կատարի՛ր  առաջադրանքները։

Աշխարհի ամենագեղատեսիլ  յոթ անկյուններից  մեկը այն ձորահովիտն է, որ ընկած է Դիլիջան քաղաքից տասնութ կիլոմետր հյուսիս, և ուր գտնվում է Հաղարծնի  վանքը:  Այստեղ 1281 թվականին կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու կողքին մի ընկուզենի է աճում, որը եկեղեցուն հասակակից է՝ 700 տարեկան: Ավանդությունն ասում է, որ այդ տաճարը կառուցող վարպետը սովորություն է ունեցել իր կառուցած շենքերի կողքին ընկուզենիներ տնկել:

-Շենքը չմնա, ծառը կմնա, ծառը չմնա, շենքը կմնա,- սիրում էր կրկնել վարպետը: -Տաճարը մարդու հոգին է քաղցրացնում, ընկուզենին՝ բերանը:

Եվ հիմա անանուն վարպետի հիշատակը հավերժացնում են քարե և կանաչ հուշարձանները:

1.Համացանցից գտի՛ր տեղեկություններ Հաղարծնի վանքի մասին, 4-5 նախադասությամբ շարադրիր:

Հաղարծնի վանք, 10-րդ դարի հայկական վանական համալիր, Հայաստանի Տավուշի մարզում, Դիլիջան քաղաքից 18 կմ հեռավորության վրա։

Ըստ ավանդույթի վանքի բացման և օծման արարողության ժամանակ մի արծիվ էր ճախրում գլխավոր եկեղեցու գմբեթի վրա, և դրանով իսկ այն հայտնի դարձավ որպես խաղացող (կամ ճախրող) արծվի վանք («հաղ» նշանակում է խաղ, իսկ «արծին» նշանակում է արծիվ):Այտեղից էլ առաջացել է Հաղարծին բառը։

Վանական համալիրը կառուցվել է 10-13-րդ դարերի ընթացքում։ Վանքի մասին տեղեկություններ է մեզ հասել Կիրակոս Գանձակեցինի կողմից։ Վանքը ծաղկունք է ապրել 12-րդ դարի վերջին – 13-րդ դարի սկզբին՝ Խաչատուր Տարոնացու առաջնորդության ժամանակ։ Որպես ուսումնագիտական կենտրոն հիշատակվում է (Կոստանդին Դ, Ստեփանոս Օրբելյան) 13-րդ դարի առաջատար մշակութային կենտրոնների շարքում։ Հայոց թագավոր Սմբատ Ա կամ Սմբատ Նահատակ – Բագրատունիների թագավորություն (ծն.  850  – մահացել է՝914 թվականի հունվարի 7-ին  Երնջակ բերդ, թաղվել է՝ Հաղարծին վանական համալիրում։

Այժմ Հաղարծին վանքը վերանորոգում է Համահայկական հիմնադրամը Սուլթան բեն Մոհամմադ ալ Քասիմի շեյխի օգնությամբ։ Հաղարծինը և Գոշավանքը Դիլիջանի ազգային պարկի հսկողության տակ են։

2.Որո՞նք են ‹‹քարե և կանաչ հուշարձանները››:

3.Ինչպե՞ս ես հասկանում  ‹‹ Տաճարը մարդու հոգին է քաղցրացնում, ընկուզենին՝ բերանը››  նախադասությունը: Մի քանի նախադասությամբ շարադրի՛ր մտքերդ այս նախադասության շուրջ։

4.Դո′ւրս գրիր տեքստից բոլոր հատուկ գոյականները և թվականները։

Նախագիծը՝ Հայոց թագուհիներ. ուսումնական հետազոտություն

Գրականություն՝ Փավստոս Բուզանդ, Հայոց պատմություն, Ե., 1987

Ժե, Արշակ թագավորի անօրինության մասին։

Գ I ո I խ ԺԵ

ԱՐՇԱԿ ԹԱԳԱՎՈՐԻ ԱՆՕՐԻՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ, ԹԵ ԻՆՉՊԵ Ս ՏԻՐԻԹԻ ՉԱՐ
ՄԱՏՆՈՒԹՅԱՄԲ ՍՊԱՆԵՑ ԻՐ ԳՆԵԼ ԵՂՐՈՐՈՐԴՈԻՆ ԵՎ ԻՆՉՊԵ Ս
ՀԱՆԴԻՄԱՆՎԵՑ ԱՍՏԾՈԻ ՄԱՐԴՈԻՑ’ ՆԵՐՍԵՍԻՑ, ԿԱՄ ԻՆՉՊԵ Ս ՍՊԱՆԵՑ
ԻՐ ՄՅՈՒՍ ԵՂՐՈՐՈՐԴՈԻՆ’ ՏԻՐԻԹԻՆ, ԿԱՄ ԻՆՉՊԵՍ ԻՐԵՆ ԿԻՆ ԱՌԱՎ
ԴՆԵԼԻ ԿՆՈՋէ, ԻՆՉՊԵ Ս ՀՈՒՆԱՍՏԱՆԻՑ ՈՎԻՄՊԻԻՆ ԻՐԵՆ ԿԻՆ ԲԵՐԵԼ ՏՎԵՑ.
ԿԱՄ ԻՆՉՊԵՍ ՄՐՋՅՈՒՆԻԿ ՔԱՀԱՆԱՆ ՓԱՌԱՆՉԵՄԻ ԽՈՐՀՐԴՈՎ ՆՐԱՆ
ՍՊԱՆԵՑ’ ՀԱՂՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՄԱՀՎԱՆ ԴԵՂ ԽԱՌՆԵԼՈՎ:

Այն ժամանակները Սյունյաց նախարարներից մեկրճ
Անդովկր, մի գեղեցիկ դուստր ուներ Փաոանձեմ անունուք,
որ շատ հոշակված էր իր գեղեցկությամբ ու պարկեշտո ւ ֊
թյամր։ Ապա Գնեք պատանին’ թագավորի եղբորորդին,
նրան կին առավ։ Այս աղջկա գեղեցկությունը շատ հռչակվեց
ու տարածվեց և հնչեց զանազան վայրերում։ Այս համբավից
բորբոքված’ Տիրիթը’ Գնելի մյուս հորեղբորորդին,
սիրահարվեց իր հարսինև դրա համար մի հնարք էր որոնում,
որ կարողանա իր հարսին տեսներ Երբ իր ցանկությանը
հասավ, հարսին տեսավ, այնուհետև սկսեց հնարքներ
մտածել այդ կնոջ մ արդուն կորցնելու, հուսալով, թե
գուցե կարողանա հետո նրա կնոջը հափշտակ ել։
Տիրիթն սկսեց նենգավոր հնարքներ մտածեր վարձում
էր շատ օգնականներ ու գործակիցներ, որոնցով կարողանա
իր շարախոսությունր առաջ տանել։ Եվ Գնելի մասին սուտ
մա տնություններ էր նենգորեն հաղորդում Արշակ թագավորին,
թե Գնելր մտադրություն ունի թագավորել և քեղ
սպանել։ Բոլոր մեծամեծները, նախարարները և ազատները
սիրում են Գնելին, մեր ամբողջ երկրի նախարարները գերադասում
են նրա իշխանությունը իրենց վրա, քան քոնը։
Ասում են. օրարդ, արքա, իմացիր և տես, թե ինչ պիտի անես,
ինչպես պիտի կարողանաս քեղ փրկել»։ Այսպիսի խոսքերով
գրգռում էին Արշ’ակ թագավորին, մինչև որ նրան համոզեցին
իրենց ասածների նկատմամբ։
Ուստի թագավորր Գնել պատանու նկատմամբ ոխով
լցվելով հալածում էր նրան և երկար ժամանակ նենգավոր
խորհուրդ էր մտածում նրա դեմ։ Ապա նավասարդի ( տոնե՜-

168 . ____________

րին) մոտ Արշակ թա գա վո րը մտ ա ծեր Գնել պատանու ն իր
մոտ հրավիրել և սպա նել։ Նրա մոտ է ուղարկում Մ ա միկոնյան
ցեղի նահապետ Վարդանին սպարապետի եղբորը, որ
ն ե ն գ ո ւթ յա մ բ, մ ե ծ ա մ ե ծ երդումներով կարողանա կա նչել,
որ այս խորհուրդը բոլորովին գաղտնի մնա, գուցե փախչի
ազատվի, այլ խ ա բ ե լո վ ու հրապուրելով բերի հա սցնի մինչև
մահվան տեղը։ Թագավորի բանակը գտնվում էր Շ ա հ ա պ ի ֊
վանում, Ար շակունիների բուն բ ա ն ա կ ա տ ե ղ ո ւմ , պարսպապատ
որսատեղի տ ա կ, ձիարշավի հրապարակի վ ր ա ^ ։
Վարդան մեծ նահապետը Արշակ թագավորի կողմից
եկ ա վ, գտավ պատանի Գնելին մոտակա տեղում, ա յս ի ն ք ն’
Աոավյուտք կոչված գյուղում։ Մեծ երդումներով ու վարպետ
խաբեությամբ համոզեց պատանի Գնելին’ իր կնոջ և տանու
մարդկանց հետ գնալ արքունի բանակը ( հավատացնելով),
թե Արշակ թա գավորր նրան մեծա րա նքի համար է հր ա վի ­
րում։ «Թագավորը (ասաց նա) չկամեցավ նավասարդի տոները
առանց քեզ ա նցկա ցնել, նա ա յժ մ բա րեհա ճ է դեպի
քեզ, որովհետև իմա ցա վ, որ քո մեջ չկա չարություն, ինչպես
որ չարախոսներն էին ասում, նա հա մ ո զվ եց, որ մինչև
ա յժմ իզուր էր քեզ ատում, մինչդեռ դու նրա կողմից արժանի
ես սիրո))։
Գնելը իր ամբողջ կազմությամբ ճանապարհ ընկավ, ա մբողջ
գիշերը մեծ աճապարանքով եկավ հասավ արքունի
բա նա կը, որովհետև հաջորդ օրը, որ լուսանում էր, կիրա k t
էր։ Այդ օրն էր հանդիպում Մեծ Հովհաննես (Մ կրտ չի) հիշատակի
տոնը, որ Գրիգորից և Տրդա տ ից սա հմա նվա ծ էր
P ագավան ավանում։ Այդ տոնին եկել էր աշխարհական
մարդկանց մեծ բա զ մ ո ւթ յո ւն , և զանազան գավառներից’ շատ
եպիսկոպոսներ։ Ներսես մեծ եպիսկոպոսապետն էլ իր կ ո ղ ֊
մից ուղարկեց իր աթոռակից Խաղին և իր եպիսկոպոսական
ավագ Մուրիկ անունովս սարկավագին, որ գնա այնտեղ և
ինչ որ հարկավոր է կատարեն, իսկ ինքը մնա ց արքունական
բա նա կ ո ւմ , որպեսզի հաղորդությունը ա յնտ եղ էլ կ ա ֊
տարեն։ Եվ այդ դիքեր բանակում կաթողիկոսի ն երկ ա յու֊
թյամր գիշերային մեծ պաշտամունք կատարվեց։
Լույսը բացվելու դեմ Գնելի խումբը հասավ արյունի

169 . ____________

բանակը։ Երբ Գնելը բանակի մեջ մտավ, թագավորին իմաց
տվին նրա գալուստը։ Ապա արքունիքից հրաման տր վեց’
բանակից դուրս պահել նրան և տանել սպանել։ Եվ մինչ
նա ձի հեծած անցնում էր բանակի միջով և մոտենում էր
արքունի հրապարակին, այդտեղ արքունիքից վրա են հասնում
բազմաթիվ սպասավորներ’ զինված սրերով, նիզակներով,
սվիններով, վաղրերով ու սակրերով, և ասպարակիր
հետևակ զորք։ Նրանք հասան, բռնեցին Գնել պատանուն,
ձի ուց վեր գցեցին, ձեռքերը ետևը կապեցին և առան տարան
գլխատելու տեղը։ Նրա կինը նույն վաշտի մեջ էր իր
ամուսնու հետ և եկել էր ժանվարով97։ Երբ տեսավ, որ իր
ամուսնուն բռնեցին ու կապեցին, իսկույն վազեց եկեղեցի,
որտեղ բանակի մ արգկանց համար աստվածային արարողություն
էր կատարվում’ առավոտյան աղոթքը, ուր
գտնվում էր նաև Ներսես մեծ եպիսկոպոսապետը։ Եինը հասնեք
ով եպիսկոպոսապետի մոտ’ գուժում էր իր անմեղ ամուսնու
կոբուստը։ ճիչ բարձրացրեց’ ասելով. «Շ տապի’ ր, հասի ր,
ամուսնուս առանց մեղքի, առանց հանցանքի խողխողում
են»։ (Իսկ նա) արարողությունը ընդհատելով’ վազում է թագավորի
и են յա կր, դռանը հասնելով’ ներս է ընկնում թագավորի
մոտ։ Իսկ թագավորը, երբ տեսավ մեծ քահանայապետին,
իմանալով, որ եկել է բարեխոսելու և համոզելու, որ
(Գնե1ր) չսպանվի, սամուրենին գլխին քաշած, շտապով իր
երեսր ծածկում է’ խռմփացնելով’ իբր թե քնած է 98, որպես թե
նրա խոսքերը չի լսում։
Իսկ սուրբ Ներսեսը մոտեցավ, բռնեց թագավորից, սկսեց
խոսել նրա հետ և ասաց. *Հիշի’ր։ թագավո՛ր, մեր տիրոջը,
որ մեր սիրո համար իջավ իր բուն բարձրությունից, եղբայր
դարձավ մեզ՝ անարժան ծաոաներիս, ոչ ուրիշ նպատակով,
այլ միայն որպեսզի սիրո վարդապետող յինի, որպեսզի
մենք էլ մեր աստվածային վարդապետին նայելով’ միմյանց
խնայենք, միմյանց երկյուղածությամբ սիրենք, իրար վնասել
չհամարձակվենք։ Իսկ եթե դու քո եղբորը, ծառայակցին,
ընկերակցին ու հարազատին չխնայես, մեր տերն էլ, որ
կամավորապես մեզ եղբայրակից է դարձել, քեզ չի խնայի։
Որովհետև նա մեզ այսպես ասաց. «Ով ձեզ լսում է, ինձ է

170 . ____________

լսում. և ով ձեզ րն ղուն ում է , ինձ է ը նդո ւնում , իսկ ով ձեզ
անարգում է, ինձ է անա րգում» ։ Լսի ր ք ր ի ս տ ո ս ի ն , որ ն երկածումս
քեզ հետ խոսում է մեր բ ե ր ա ն ո վ , որպ եսզի չկ ո ր ­
չես դու, գուցե թագավորությունից զրկվելով, մենակ ողջողջ
շրջես, և ոչ ոք քեզ չօգնի ։ Լսիր քր ի ս տ ո ս ի ն , ինքդ քեզ
խ ն ա յի ր . քո հարազատ եղբոր արյունը մի’ թ ա փ իր, արդար
մարդուն անմեղ տեղը անխնա մի սպանիր»։
Ւսկ թա գավորը քար կտրածի պես ոչինչ չէր լսում, երեսը
ծա ծկել էր շորով և բա ց չէր անում, չէր կ ա մենո ւմ նրա
խոսքերին պ ա տ ա սխ ա ն ել. այլ գա հույքում կո ՂՔՒ ընկա ծ
փաթաթվել, ծածկվել էր, տեղից շարժվել անգամ չէր ուզում։
Եվ մինչդեռ ( սուրբ Ներսեսը) այսպիսի համոզիչ խ ոսքերով
հորդորում էր թ ա գ ա վ ո ր ի ն , Երազմակ դահճապետ ը
դրսից եկավ, մտ ա վ թ ա գա վո րի սենյա կը և սկսեց պ ա տ մ ե լ.
«րԱրքունի բոլոր հրամանները կատարեցի, — ասաց , — Գնելին
առա տարա մինչև որսատեղի պատի տակր, սպանեցի
և նույն տեղում թ ա ղ ե ցի ս։
Այն ժամանակ սուրբ Ներսեսր խ ոսել սկսեց և ա ս ա ց .
աՒնչպես որ քարբ օձը խ ց ո ւմ է իր ականջները, որպեսզի
ճարտար կախարդի ձա յնը չլսի և գեղ չընդունի իմա ստուն
դեղատուից, այնպ ես էլ դու ականջներդ խ ց ե ցի ր , լսողությունդ
փակեցիր, որպեսզի աստվածային խոսքի խրատը
չչսես, այլ գազանների բարք ստանալով’ սկսեցիր մարդիկ
ուտել։ Ուստի ինչ որ գազանների մասին է ա սվա ծ, քեզ վրա
կկատարվի։ Ասված է • <րԱստված նրանց ատամները նրանց
բերաններում կփշրի, և. առյուծների ժա նիքները տերը խ ո ր ­
տակեցի։ Որովհետև դու քո տեր քրիստոսի հրամանին բնգգիմա
ցա ր, ուստի անպիտան ու անարգ դա ռնաս, ինչպես
թափված քուրը, և տկարանաս, երբ սա աղեղը լարի։ Եվ
այն կործանումը, որ մարգարեի բերանով ասվեց, կհասնի
ձեր վրա, որ դուք’ Արշակունիներգ, կխմեք վերջին բա ժա ­
կը, կխ մեք, կհարբեք ու կկործանվեք և այլևս չեք կանգնի։
Եվ տիրոջ ( երկրորդ) գալստյան ժամանակ հավիտենական
կրակի սպաոնալիքը ձեր վրա կհասնի, կընկնեք խավարի
մեջ և այլևս չեք տեսնի աստծու որդու փառքի արևր։ Ւսկ
դու, Արշակ, որովհետև Կայենի գործը կատարեցիր, Կայենի

171 . ____________

անեծքին գաս. ողջ-ոզջ թագավորությունիցդ զրկվես և չ ա ր ֊
շարանքներ կրես քո Տիրան հորից ավելի և գառն մահվամր
մեծ նեղության մեջ կյանքդ վերջացնես Ներսես մեծ քահանայապետը այս բոլորն ասաց թագավորին և նրա մոտից
գնաց ու այլևս այն բանակը չվերադարձավ։
Իսկ Գնել պատանուն առան տարան արքունի որսատեղի
մոտ և գլխատեցին լեռան մի բլրի վրա, որին էսին են ասում,
որսերի արգելանոցի պատի մոտ, բանակատեղի դեմուդեմ,
մուրտաստանի աղբյուրների մոտ սարքված արքունի
բազմոցների հանդեպ։
Ապա հրաման տրվեց թագավորից. բանակում եղող բոլոր
մարդիկ, մեծ ու փոքր, առհասարակ առանց բացաոությա
ն, գնան կոծ անեն ու ողբան սպանված Արշակունի մեծ
սեպուհ Գնելին. ոչ ոք չհամարձակվի չգնալ։ Ինքը’ թագավորն
էլ գնալով լացողների մեջ նստեց, ողբաց իր եղբորորդուն,
որին ինքն սպանեց։ Գնացել նստել էր դիակի մոտ,
ինքը լալիս էր և հրամայում էր լաց ու կոծը սաստկացնել
սպանվածի համար։ Իսկ սպանվածի կինը’ Փառանձեմր,
զգեստները պատառոտած, վարսերը արձակած, կուրծքը
բացած, կոծում էր սգատեղում, բարձր ճչում էր, աղիողորմ
ողբով ու արտասուքով բոլորին լացացնում էր։ Իսկ Արշակ
թագավորը լացողների մեջ տեսնում է սպանվածի կնոջը, ցա նկանում
է և աչք է դնում’ իրեն կին առնելու նրան։
Իսկ նա, որ նենգությամբ այն մատնությունը արեց և
դավով կատարել տվեց հարազատի սպանությունը, այսինքն
Տիրիթը։ սաստիկ սիրահարված էր այդ կնոջը, այդ պատճառով
էլ թագավորի ձեռքով նենգությամբ այդ սպանությունը
կատարեց։ Արդ’ երբ կոծը սաստկացած էր, Տիրիթն
այլևս չէր կարողանում իր կրքերը զսպել։ Մ արդ է ուղարկում
մեռածի կնոջ մոտ և ասում. «Շատ էլ մի’ չարչարվիր,
ես նրանից լավ տղամարդ եմ. ես քեզ սիրեցի, այս պատճառով
էլ նրան մեռցնել տվի, որպեսզի քեզ կնության առնեմ
Ֆ։ Արդ’ մինչ բազմությունը դիակի շուրջը մոլեգնաբար
կոծում էր, Տիրիթն այսպիսի պատգամ է ուղարկում։ Կինր
բողոք բարձրացրեց. «Լսեցե’ք բոլորգ, իմ ամուսնու մահը իծ
պատճառով եղավ, մեկը ինձ վրա աչք գրեց և ամուսնուս իմ

172 . ____________

պատճառով սպանել տվեց»։ Մազերը փետում էր, ճչում էր
կոծելիս։
Երբ այս կարևոր իրողությունը բ ա!)վնց> ամենքին հա յտ ­
նի դարձավ, ձայնարկուներն ևս լսեցինք ( Փաոանձեմր) ո ղ ֊
թի մայր դարձավ, բոլոր ձայնարկուները09 սկսեցին ողբաձայն
խաղի նման երդել Տիրիթի սիրահարությունը, ալք
տնկելը, մատնությունը, մահվան հնարք գտնելր, սպանությունը։
Սպանվածի վրա կոծ անելով’ աղիողորմ ձայնով
երդում էին այս բաները։ Երբ նրանց ձայները դադարեցիրե100,
իրողությունն արդեն տարածվել, հռչակվել էր։ Արշակ թագավորը երբ այս լսեց և հանգամանքներին վերա ­
հասու եղավ, զարմացավ, ապշեց մնաց, զգաստացավ եղածի
վրա, ըմբռնեց իրողությունը։ Ապա սկսեց նա խոսել
ձեռքերը իրար խ փ ելով, խ իստ զղջաց արածի համար և ա ֊
սաց. ((Որովհետև Տիրիթը անարժան սիրով սիրահարվել է
Գնելի կնոջը, այս պատճառով էլ այդ չարիքը հնարեց, մատնությամբ անմեղ մահվան պատճառ դարձավ, զուր ու անտեղի
մեզ էլ իր պղծության համար արդար արյունի մեջ շա ղա խեց,
իր եղբորը կորցնել տվեց և մեզ ժա ռա նգել տ վեց սո սկա լի չա ­
րիք ու անեծք, որոնք չեն անցնի »։
Երբ թագավորը հաստատապես իմա ցա վ գործի հանգա-*
մանքները և ճքտեց իրողությունը, ա ռժա մ ան ակ չլսելու
տվեց, լռեց, սպասեց։ Եսկ երբ մեռելը թա ղեցին նույն տ եղում,
որտեղ սպանվել էր, և այս անցքի վրա բա վա կա ն ժ ա ­
մանակ անցավ, ապա Տիրիթը պատգամավոր ուղարկեց
թագավորի մոտ . «Ոարեհաճիր , արքա, և հրաման տուր, որ
Գնելի կնոջը1 Փառանձեմ ի ն , ինձ կին ա ռ ն ե մ »։ Թագավորն
այս լսելով ասաց. «Ա յժմ հաստատ գիտեմ, որ լսածս ճիշտ
է։ Գնելի մահը իր կնոջ պատճառով ե ղ ա վ »։ Թագավորն իս->
կույն մտածեց Տիրիթին նույնպես սպանել Գնելի մահվան
փոխարեն։ Երբ Տիրիթն այս լռեց, թագավորից ահաբեկ-՝
ված’ գիշերով փախավ։ Արշակ թագավորին իմաց տվին
Տիրիթի փ ախուստը։ Արշակ թա գավորը հրաման տվեց ա ղա տ ­
ների բա նա կին’ հետամուտ լինեն Տիրիթին և որտեղ որ
նրան հա սնեն, նույն տեղում սպանեն։ Շատ քաջեր փ ա խ րստական
Տիրիթին հետամուտ եղան, գնացին հասան մինչև

173 . ____________

Բասեն գավառը և անտառի մեջ, տեղնուտեղը սպանեցին Տիրիթին, սրտեղ հանդիպեցին նրան։ Սրանից հետո Արշակը իրեն կին առավ սպանված ( Գնելի} կնոջը’ Փառանձեմին։ Եվ որքան Արշակր սիրում էր կնոջը, այնքան էլ սա ատում էր Արշակ թագավորին, ասելով, թե մարմնով թավամազ
է և գույնով թուխ։ Վերջը, երբ կնոջ սիրտը նրան
չկպավ, Արշակ արքան մարգ ուղարկեց Հունաց երկիրը ե այնտեղից կայսերական տոհմից, խնդրեց, բերել տվեց իրեն կին Ողոմպի անունով։ Նրան ուժգին սիրով սիրեց և նրանով
գրգռում էր առաջին կնոջ նախ անձը։ Փաոանձեմը սրտում ոխ պահեց Ողոմպիի դեմ և միջոց էր փնտրում նրան սպանելու։ Ոայց հետո Փառանձեմը թագավորին մի տղա ծնեց, որի անունը դրին Պապ. նրան մեծացրին, չափահաս դարձրին։ Երբ նա առույգ պատանի դարձավ, նրան պատանդ ուղարկեցին կայսեր պալատը, Հունաց երկիրը։ Իսկ Փառանձեմը մեծ նախանձով ու ոխով լցված էր դեպի Ողոմպին և միջոց էր որոնում’ գեղերով նրան սպանելու, բայց չկարողացավ հնարք գտնել, որովհետև (ՈղոմպինJ շատ զգույշ էր իր անձին, մանավանդ կերակուրների և ըմպելիքների մեջ։ Նա ուտում էր միայն իր նաժիշտների պատրաստած կերակուրները և խմում էր նրանց մեկնած գինին։ Երբ ոչ մի հնարք չգտնվեց նրան մահացու դեղերով թունավորելու, ապա անօրեն Փառանձեմը իրեն դավակից դարձրեց Մրջյունիկ անունով մեկին Տարոն գավառի Արշամունքից, որ այն ժամանակ արքունական պալատի երեց էր։
Անարժան, երբեք չկատարված, անջնջելի, անմոռանալի չարագործություն, հավիտենական տանջանքի արժանի, չտեսնըված,
Ասված անարժան գործ կատարեց’ կյանքի գեղի մեջ մահվան դեղ խառնելով։ Տերունական սուրբ ե աստվածային մարմնի, այսինքն’ հաղորդության հացի հետ խառնեցին
մահվան դեղը, և Մրջյունիկ անունով երեցը եկեղեցում Ողոմպի տիկնոջը տվեց այն մահաբեր (հաղորդությունը) և սպանեց։ Անօրեն Փաոանձեմի ամենաչար կամքը նրա ուզածի պես կատարելով’ այս չերեցը նրանից պարգև ստացավ Տարոնի գավառում Գոմկունք կոչված գյուղը, որտեղից ինքն էր։

174 . ____________

Իսկ սուրբ Ներսես կաթողիկոսն այլևս Արշակ թագավորի երեսը չտեսավ մինչև նրա կորստյան օրր։ Ուստի Ներսեսի փոխարեն քրիստոնեության գլուխ նշանակեցին մի ոմն Չունակի, որ արքունի ստրուկների մեջ ամենից ստրուկն էր։ Թագավորը հրամայեց հրավիրել Հայոց աշխարհի բոլոր եպիսկոպոսներին, որ գան Չունակին Հայոց կաթողիկոս ձեռնադրեն։ Ոչ ոք չհամաձայնվեց գալ, բացի Աղձնիքի և Կորդոլքի եպիսկոպոսներից, որոնք և Չունակին կաթողիկոս ձեռնադրեցին թագավորի հրամանով։ Այս Չունակր մեղմ ու հանգարտ մարդ էր, հանդիմանելու կամ խրատելու լեզու չուներ, այլ հա մակերպվում էր թագավորի արածներին, ինչ
էլ նա կատարեր։

175 . ____________

Արշակ || – Փառանձեմ թագուհի

Пирамида Хеопса в Гизе

Пирамида Хеопса, часть некрополя в долине Гиза, имеет много титулов. Это одно из «Семи чудес света», памятник архитектуры и искусства Древнего Египта, часть культурного наследия Юнеско. К неофициальным, но бередящим воображение, можно отнести такие, как «математическая загадка», «инопланетная база».

Что знает современный школьник о пирамиде Хеопса или Хуфу? Египет, город Каир, плато Гиза. Построена пирамида Хеопса в эпоху Древнего царства неподалеку от столицы в дельте Нила․ Строительство, продолжавшееся двадцать лет, началось около 2560 года до н. э. 

Предназначалась усыпальницей для фараона Хеопса (Хуфу). Одно из самых высоких архитектурных сооружений в мире, высота 138 метров. Имеет несколько ходов, расположенных под углом к поверхности. Найдено несколько помещений, но не обнаружена мумия фараона. Это очень краткая справка, присутствующая в учебниках и путеводителях.

Но если вы отправитесь в Египет, то непременно посетите некрополь в Гизе. Экскурсия может быть разной: от лицезрения из окна автобуса, огибающего архитектурный комплекс, до самостоятельного многочасового брождения по нагромождениям песчаника. Я предлагаю золотую середину: хороший русскоязычный гид, утреннее время, вода, фонарик и фотоаппарат.

Давайте отправимся к пирамиде. Это вблизи головокружительное ступенчатое сооружение, с длиной основания 230 метров. Вес каменных плит, из которых сложены грани, составляет 2,5 тонны. Для ученых до сих пор остается не до конца объясненной версия, как эти блоки доставлялись за много миль из каменоломен и монтировались на высоте. Пирамида строилась из блоков известняка, базальта и гранита. Она была построена на естественном холме. В ходе расчетов и изысканий математики наткнулись на любопытный факт: если умножить высоту пирамиды на миллион, то получится расстояние от Земли до Солнца.

Строили пирамиду тысячи рабов и свободных горожан, подрабатывающих вне сезона земледелия. Строили 30-40 лет. После завершения работ пирамида драгоценным кристаллом сверкала на жарком солнце Египта. Но много лет назад жители Каира начали растаскивать белый шлифованный известняк облицовки на свои нужды, на строительство храмов. Сейчас грани пирамиды – выветренные за 3700 лет ступени из серо-желтого песчаника. Немного облицовки сохранилось на вершине, она торжественным маяком зажигается по утрам в пыльной дымке над Каиром. У подножия пирамиды есть подземные сооружения, где была найдена разобранная ладья из ливанского кедра. На ней фараон должен был отправиться в загробный мир.  

Пирамида имеет 2 входа. Архитектурный расположен на высоте 15 метров и заделан гранитной пробкой. Он не открыт и по сей день. Туристы пользуются пробитым ниже ходом, который для разграбления пирамиды прорыл халиф Багдада Абдуллах аль-Мамун (820 год нашей эры). Для удобства туристов в узких коридорах проложены деревянные лесенки. Но темнота, тяжелый воздух, пыль и клаустрофобия быстро выгоняют посетителей наружу. Учеными найдено два наклонных хода, несколько колодцев, система вентиляции и незавершенная усыпальница с плохо обработанным саркофагом из красного мрамора. Некоторые ходы так узки или прочно запломбированы, что никто не знает, куда они ведут. Там, где власти расщедрились на освещение и кондиционирование, вам расскажут о строительстве усыпальницы, покажут копии найденных артефактов. Поведают гипотезы и фантастические теории.

Путь наружу недолог, теперь вы можете заглянуть в вентиляционные шахты и колодцы, глубокие ниши и тупиковые ходы, почувствовать площадь и вес каменной махины. Представить себе древних жрецов и мастеров, обустраивающих внутренние проходы, услышать гулкое эхо, смахнуть вековую пыль. А наверху вас уже ждут пирамиды Хефрена и Микерина, исполинский Сфинкс, некрополь, крохотные пирамиды-усыпальницы приближенных фараона. И, конечно, вездесущие арабы-торговцы.

https://youtube.com/watch?v=5riK0AFgJ74%3Fversion%3D3%26rel%3D1%26showsearch%3D0%26showinfo%3D1%26iv_load_policy%3D1%26fs%3D1%26hl%3Dru%26autohide%3D2%26wmode%3Dtransparent

Вопросы для размышления?

• Как вам кажется, какую тайну хранят пирамиды Гизы? С какой целью они были пострены?
• Как и каим образом огроманые блоки помещались одна на другу,
• создавая при этом пирамиду? (найти в интернете)
• Сочинение на тему։ ,, Все на свете боится времени, а время боится пирамид

Урок 1

Слитное и дефисное написание полу-и пол-

Необходимо запомнить, что полу- пишется со словами всегда слитно! (полугодие, полушарие).

Пол- пишется слитно всегда, за исключением трёх случаев:

• после пол- стоит заглавная буква (пол-Москвы), тогда слово пишется через дефис.
• после пол- стоит любая гласная буква (пол-улицы), слово пишется через дефис.
• после пол- стоит буква «л» (пол-лимона)
• Исключение: «поллитровка», a cлово «пол-литра» при этом пишется по правилу — через дефис.

Упражнения

1. Исходить пол-России, объехать пол мира, быть полгода в экспедиции, встать пол восьмого, обойти пол города, съесть пол апельсина, скосить пол луга, отрезать полметра ткани, откусить пол яблока, пол жизни провести в путешествиях, пройти пол-Крыма, опоздать на полминуты, возвратиться пол одиннадцатого, отстать на пол очка, полугодичное отсутствие, сделать полуоборот, полульняное волокно, участвовать в полуфинале, пробежать пол дистанции, перегородить пол-улицы.

2. Полметра, пол-лимона, пол десятого, пол яблока, пол листа, полгорода, пол-Москвы, пол-Африки, пол апельсина, полмиллиона.

3. Объясните написание следующих сложных слов:

полуоборот, пол-одиннадцатого, полуавтомат, пол-Азии

4.Вот шествие по улице идет, и кое-кто вполголоса поет… (Иосиф Бродский)

Натурально, давеча могла что-нибудь услышать от
приходивших, потому что теперь весь Петербург уже знает, и здесь пол_Павловска или и весь уже Павловск. (Ф. М. Достоевский. «Идиот»)

…А крови всего этак с пол_ложки столовой на рубашку вытекло… (Ф. М. Достоевский. «Идиот»)

…А как напоишь слезами своими под собой землю на пол_аршина в глубину, то тотчас же о всем и возрадуешься. (Ф. М. Достоевский. «Бесы»)

Принесено немного; кто принес пол_лукошка, а кто и

совсем на донышке. (М. Е. Салтыков-Щедрин. «Пошехонская старина»)

Прах друга своего схоронить невозможно, предварительно не расстроив своего здоровья и не раздав пол_имения своего извозчикам! (М.Е. Салтыков-Щедрин, «Дневник провинциала в Петербурге»)

Я, батюшка, пол_Европы изъездил, покуда, наконец, в королевской мюнхенской библиотеке нашел рукопись… (М. Е. Салтыков-Щедрин. «Дневник провинциала в Петербурге»)

Он взял с этажерки и подал ему пол_листа серой бумаги. (И. А. Гончаров. «Обломов»)

Отец его, боевой генерал 1812 года, полу_грамотный, грубый, но не злой русский человек, всю жизнь тянул свою лямку… (И. С. Тургенев. «Отцы и дети»)

…Коляска проехала пол_версты, прежде чем разговор возобновился между ними. (И. С. Тургенев. «Отцы и дети»)

Пол_своего государства царь был готов отдать за то, чтобы хоть один раз взглянуть на это сокровище.

…Из полу_темных сеней постоялого дворика несло запахом теплого ржаного хлеба. (И. С. Тургенев. «Отцы и дети»)

Пол_России с голода помирает, «Московские ведомости» торжествуют, классицизм хотят ввести — шагу нам ступить некуда… (И. С. Тургенев. «Новь»)

Расплачивалась по счету Варвара Петровна каждые пол_года, и день расплаты почти всегда бывал днем холерины. (Ф. М. Достоевский. «Бесы»)

О «светлых надеждах» он говорил всегда тихо, с сладостию, полу_шепотом, как бы секретно. (Ф. М. Достоевский. «Бесы»)

В чистом поле не было возможности сопротивляться татарам, городов не успели укрепить; наконец, Даниил сказал: «Не отдам пол_отчины моей, лучше поеду сам к Батыю». (С. М. Соловьев. «История России с древнейших времен»)

Из чащи, одетый в русский полу_шубок и в шапку-ушанку, выскакивает Номах. (С. А. Есенин. «Страна негодяев»)

Он обратился к людям, с самыми отчаянными знаками спрашивал о ней, показывая на пол_аршина от земли, рисовал ее руками… (И. С. Тургенев. «Муму»)

Из-под таинственной, холодной полу_маски
Звучал мне голос твой отрадный, как мечта,
Светили мне твои пленительные глазки
И улыбалися лукавые уста. (М. Ю. Лермонтов)

Теперь один старик седой,
Развалин страж полу_живой,
Людьми и смертию забыт,
Сметает пыль с могильных плит… ( М. Ю. Лермонтов. «Мцыри»)

А у тебя уж условный рефлекс выработался: как пенсия, так обязательно пол_литра. ( В. Шукшин. «Горе»)

Упражнение подготовили Д. А. Жужлева и Б. А. Панов («Лига школ»).

Среди иностранных туристов, посетивших Индию, был проведен опрос о том, какие интересные факты им известны о Тадж-Махале. Примечательно, что многие из опрошенных ответили на большинство вопросов правильно, что свидетельствует о популярности легендарного строения. Его история и символизм уходят корнями глубоко в один из золотых периодов Индии.

Краткая История

Тадж-Махал располагается в городе Агра в Северном индийском штате Уттар-Прадеш, недалеко от столицы страны Нью-Дели. Он был построен императором Шах-Джаханом в память о своей жене Мумтаз-Махал. Шах-Джахан был пятым из правителей Империи Моголов, а Мумтаз-Махал была его второй женой. Она была дочерью премьер-министра двора Джахангира, отца Шах-Джахана. Шах-Джахан был сильно влюблен в свою жену и брал ее с собой, куда бы он ни отправлялся. Она умерла в возрасте 39 лет во время одной из экспедиций императора в 1630 году. Считается, что на смертном одре Мумтаз-Махал пожелала, чтобы в ее четь был воздвигнут памятник. Разбитый горем после потери дорогой жены, император решил увековечить свою любовь к ней в виде самого прекрасного строения в мире.

В рукописи 17 века «Диван-и-Мухандис» («Diwan-i-Muhandis») упоминается имя архитектора. Тадж-Махал создал Устад Ахмад – персидский инженер-астролог, проживающий в Лахоре. Также там говорится, что падишах скорбел в течение двух лет и провел большую часть времени в уединении и покое, страдая от потери. Его сын, Аурангзеб, захватил трон Империи Моголов и заточил отца в Красном форте, откуда тот мог видеть великолепное строение. Он скончался в пленении, глядя на Тадж-махал. Там находятся усыпальницы Мумтаз-Махал и императора Шах-Джахана, пожелавшего быть погребенным рядом со своей любимой женой.

Интересные Факты
 

• Тадж-Махал является объектом Всемирного наследия ЮНЕСКО и одним из семи чудес света. Слово «Тадж» означает корона, а «Махал» – дворец.
• Его строительство началось в 1631 году и продолжалось в течение последующих 22 лет.
• Император нанял около 22 000 человек, чтобы построить эту удивительную мечеть из чистого белого мрамора, специально привезенного из штата Раджастан в Индии.
• Изначально она была усеяна драгоценными камнями, такими как нефрит и янтарь, привезенными из Центральной Азии, а внутри затейливо отделана мрамором. Также использовались другие материалы для украшения: сапфиры, гранаты, топазы и кораллы из Китая, Бирмы и Средней Азии; песчаник, привезенный из Фатехпур-Сикри; лазуриты и сапфиры из Шри-Ланки и бриллианты из Панны.
• Считается, что 1000 слонов несли мрамор к строительной площадке.
• Размер ворот главного входа составляет 46 на 35 метров, а высота – 30 метров.
• Строение возведено на платформе с внутренним куполом высотой 24,5 метра и внутренним диаметром 17,7 метров.
• Четыре минарета на каждом углу достигают 41 метр в высоту.
• Комплекс включает в себя мечеть, сады, фонтаны и ворота.
• Легенда о Тадж-Махале, которая до сих пор очень популярна в Индии, говорит о том, что Шах-Джахан приказал отрубить руки строителям, чтобы никто на этой планете не смог повторить гробницу.

Представьте, как было бы замечательно сделать предложение руки и сердца любимой или просто прогуляться в окрестностях этого места, наслаждаясь его зелеными пейзажами. Рабиндранат Тагор, индийский поэт, а также первый лауреат Нобелевской премии из Азии, так описал Тадж-Махал: «Пусть растает великолепие алмаза, жемчуга и рубина как волшебное сияние радуги. Пусть лишь эта слеза, Тадж-Махал, ярко сияет своей чистотой на щеке времени».

1. Կետադրել նախադասությունները։

Եթե Աստված անի՝ վերջալույսին ուղտերի քարավան անցնի անապատով, (վերջերս դրանք սակավ են երևում), ապա հիացումի հետ մեկտեղ՝ իմ շրթունքներից ինքնաբերաբար դուրս են լողում հայրենի երգի բառերը։

Սիրտս ցավում է, տնքում, չէ ո՞ր, այդ ահեղ գոտեմարտում, երբ կյանք ու մահ խառնվել են իրար, Կարոն հուզմունքի և անհանգստության ծանր ապրումներ է ունեցել իմ պատճառով, իսկ ես…